Eerder uit de schulden: wat werkt?

• Aanleiding van deze aanpak en doelen
• Wat is er al bereikt?
• Mooie voorbeelden uit de praktijk
• Wat heeft aandacht nodig aankomende tijd?
• Hoe dragen lokale organisaties (zowel gemeenten, bedrijven, maatschappelijke organisaties, als particuliere initiatieven) bij aan deze aanpak?

• Wat is schuldpreventie en welke vormen zijn er?
• Welke soorten preventie-activiteiten zijn er?
• Hoe kun je een overzicht krijgen van lacunes in jouw gemeente/werkgebied?
• Verbreden en opschalen van preventie-activiteiten, waar moet je aan denken?

In het sociaal domein is vroegsignalering van schulden inmiddels een ingeburgerd begrip. Sinds 1 januari 2021 hebben gemeenten namelijk de wettelijke taak om een hulpaanbod te doen aan inwoners over wie vanuit schuldeisers signalen binnenkomen dat zij betalingsachterstanden hebben die kunnen duiden op schulden. Het belang hiervan zal iedereen beamen: hoe eerder iemand met (beginnende) schulden in beeld is, hoe sneller deze persoon geholpen kan worden. Maar het (succesvol) uitvoeren van vroegsignalering is makkelijker gezegd dan gedaan en gemeenten gaan er verschillend mee om. Aan bod komt:
• Praktijkvoorbeelden: Wat werkt bij vroegsignalering en waarom?
• Welke uitdagingen zijn er voor uitvoerders van vroegsignalering en hoe kunnen zij hier mee omgaan?

Het hebben van schulden op een jonge leeftijd zorgt ervoor dat jongeren eigenlijk een valse start in het leven krijgen. Schulden kunnen jongeren jarenlang achtervolgen. Vooral de groep jongeren die 18 jaar wordt is kwetsbaar voor schulden; immers dan dienen ze financieel onafhankelijk te zijn. Veel jongeren in financiële nood trekken niet of laat aan de bel. Voor dit project spraken we met jongeren in verschillende gemeenten over wat er goed gaat en wat er beter kan om schulden vroegtijdig aan te pakken en te voorkomen. De jongeren waren deelnemers aan verschillende soorten projecten: een financieel spreekuur, een buddynetwerk, een lesprogramma, een project gericht op begeleiding vanuit dakloosheid en tot slot een totaalaanpak waarbij schulden worden gesaneerd. Aan bod komt:

• Werkzame elementen bij jongereninterventies, gericht op het voorkomen van (mogelijke) betalingsachterstanden

Parallelsessies over de volgende thema's zijn in voorbereiding:

1. Eerder uit de schulden met inzet van ervaringskennis
In een klein experiment hebben we gekeken naar de meerwaarde van ervaringskennis. Steeds meer gemeenten werken samen met getrainde vrijwilligers die zelf ook in de financiële problemen hebben gezeten.
Laura Nuiver, Onderzoeker, Kenniscentrum Sociale Innovatie, Hogeschool Utrecht
dr. Marjolein Odekerken, Senior onderzoeker, Verwey-Jonker Instituut

2. Voorkomen van uitval bij de start van een hulptraject
Veel mensen met problematische schulden die naar de gemeentelijke schuldhulpverlening zijn gestapt stoppen hun traject nog voordat ze hun aanvraag voor een schuldregeling kunnen afronden. Een veelbelovende aanpak om mensen met problematische schulden te bereiken is de 'Coronasanering' van de Gemeente Utrecht. Deze versnelde vorm van sanering had als doel om met praktische ondersteuning, informatie uit systemen en het sneller doorzetten van dossiers naar de schuldregelaar, de belasting van cliënten te beperkten en de instroom in een regeling te versnellen. Daarnaast kregen cliënten onder voorwaarden na twee jaar aflossen, kwijtschelding van de rest van hun schuld. In dit onderzoek is gekeken welke elementen bijdragen aan het voorkomen van uitval bij de start van het traject. Elementen die in elke gemeente het verschil kunnen maken tussen wel of niet geholpen worden.
dr. Susanne Tonnon, Psychologe en senior-onderzoeker, Lectoraat Schulden en Incasso, Hogeschool Utrecht
Chaimae Rahou, Beleidsadviseur, Gemeente Utrecht
Janice Helder, Senior medewerker schuldhulpverlening. Gemeente Utrecht

3. Design Thinking Vroegsignalering
De gemeente Amsterdam is een van de voorlopers als het gaat om vroegsignalering op basis van data van betalingsachterstanden bij onder andere de woningcorporatie. De gemeente Amsterdam heeft een bereik dat boven het landelijke gemiddelde ligt. In deze sessie gaan we in op de aanpak van Amsterdam en de werkzame bestanddelen daarvan. Vervolgens gaat u zelf aan de slag met de methodiek van “Design Thinking”. Design Thinking wordt gebruikt om complexe problemen op te lossen. Daarbij staat de gebruiker en zijn behoefte centraal. Design Thinking draait om het begrijpen van de mensen/cliënten voor wie een dienst of product ontwikkeld wordt.

Marlies van de Bunt MA (Res), Senior Beleidsonderzoeker & -adviseur, Bureau Bartels
Sarah Kamal, Teamleider Vroeg EropAf Nieuw-West, Gemeente Amsterdam
Colette Kooijman, Schuldhulpverlener en Coördinator Vroeg EropAf Noord, Gemeente Amsterdam
Jorien van der Laan, Programma Regisseur PREVENT en Senior onderzoeker, Lectoraat Schulden en Incasso, Hogeschool Utrecht
Barbera van der Meulen, Onderzoeker, Lectoraat Schulden en Incasso, Hogeschool Utrecht
NB. Deze sessies duurt beide rondes.

4. Samenwerking met huisartsenpraktijken (warme doorverwijzing)
Mensen met geldzorgen kampen vaak met langdurige stress, een slecht ervaren gezondheid, een ongezonde leefstijl, chronische ziekte(n) en psychische klachten. Deze mensen komen daardoor vaker dan gemiddeld bij de huisarts op het spreekuur met klachten waar niet altijd een medische oorzaak aan ten grondslag ligt. Vroegsignalering van schuldenproblematiek in de huisartsenpraktijk kan eraan bijdragen dat mensen sneller hulp krijgen op het gebied van financiën.Welke kansen, maar ook welke belemmeringen zijn er om de samenwerking tussen zorg en schulphulpverlening op te zetten?
dr. Karen Hosper, Senior projectleider/strategisch adviseur, Pharos

5. Samenwerking tussen zorgverzekeraars en rechtbanken
In Amsterdam is een samenwerking is opgezet tussen een zorgverzekeraar, de rechtbank van Amsterdam en de maatschappelijke dienstverlening. Personen met een betalingsachterstand van de zorgpremie ontvangen, op verzoek van de zorgverzekeraar, een uitnodiging van de rechtbank ontvangen om op een rolzitting te verschijnen. Tijdens deze rolzitting is ook een maatschappelijk dienstverlener aanwezig. Deze samenwerking heeft als doel om een goedkopere en effectievere procedure bij betalingsachterstanden van de zorgpremie te realiseren. Deze inzichten uit de evaluatie van deze interventie delen we graag tijdens de sessie.