De rechten van kwetsbare cliënten: vragen en dilemma's in de praktijk

Wils(on)bekwaamheid en vertegenwoordiging in het kader van de ouderen- en gehandicaptenzorg (Wlz), zorgen in de praktijk voor veel juridische vragen en dilemma’s. Waar liggen de grenzen van de bevoegdheden van vertegenwoordigers? Wat als er een verschil van mening is over de wilsbekwaamheid van een cliënt? Wat is de impact van het VN-verdrag voor mensen met een beperking op dit thema? Welke praktijkdilemma’s zien we rondom de rol van de (nieuwe functie van) cliëntvertrouwenspersoon (CVP)?

Onderwerpen en vragen die tijdens deze middag aan bod komen zijn:

• Wettelijke kaders van wilsonbekwaamheid en vertegenwoordiging
• VN-verdrag voor mensen met een beperking
• Hoe verhouden wils(on)bekwaamheid en vertegenwoordiging zich tot elkaar?
• Hoe ga je hier als zorgaanbieder mee om?
• Opname en rol van vertegenwoordiging?
• Rol van vertegenwoordiger in de Wet zorg en dwang (Wzd)
• Grenzen aan vertegenwoordiging
• Nieuwe SKILZ-Handreiking "Beslisvaardigheid en wilsbekwaamheid: ondersteunen en beoordelen"
• Jurisprudentie Klachtencommissie Onvrijwillige Zorg (KCOZ)
• Huisregels, denk ook aan roken en alcohol?
• Klachtrecht?
• Wat betekent de rol van een cliëntvertrouwenspersoon (CVP) voor een zorgverlener? En zorgaanbieder?
• Rol van de cliëntvertrouwenspersoon als er verschil van mening is tussen cliënt en vertrouwenspersoon
• Cliëntvertrouwenspersoon en wils(on)bekwaamheid

Vragen en dilemma’s rondom de rechten van kwetsbare cliënten
Door de vergrijzing en het toenemend aantal ouderen met dementie, de aandacht voor de rechten van cliënten in de gezondheidszorg en de nadruk op informed consent, staat het onderwerp wils(on)bekwaamheid volop in de belangstelling.

In de langdurige zorg komen dilemma’s over wilsbekwaamheid regelmatig voor. Wanneer is iemand wilsbekwaam ter zake en wanneer niet (meer)? We gaan er tegenwoordig vanuit dat zorgprofessionals de cliënt zoveel mogelijk ondersteunen bij het nemen van beslissingen over zorg en behandeling. Als dat niet (meer) lukt, komt de vertegenwoordiger in beeld. Maar wat als een vertegenwoordiger geen ‘goede vertegenwoordiger’ is? Wilsbekwaamheid moet op diverse momenten worden getoetst. In de Wet zorg en dwang (Wzd) kan wilsbekwaam verzet worden overruled, maar wanneer doe je dat? Dit stelt zowel de zorgpraktijk als juristen soms voor lastige dilemma’s.

Nieuwe Handreiking “Beslisvaardigheid en wilsbekwaamheid: ondersteunen en beoordelen"
Onlangs verscheen de Handreiking "Beslisvaardigheid en wilsbekwaamheid: ondersteunen en beoordelen" van SKILZ
De handreiking beschrijft het ondersteunen van cliënten (ouderen en mensen met een verstandelijke beperking) bij het nemen van beslissingen en het onderzoeken, beoordelen en vastleggen van de wilsbekwaamheid door specialisten ouderengeneeskunde, artsen VG, gedragsdeskundigen en eventuele andere professionals. Ook gaat de handreiking in op wat het in de praktijk betekent als een cliënt moeite heeft bij het nemen van beslissingen of wilsonbekwaam is ter zake een bepaalde beslissing. In de Handreiking wordt opgeroepen om de beslisvaardigheid van cliënten (zo lang mogelijk) te ondersteunen en een expliciete wilsbekwaamheidsbeoordeling alleen te doen als er geen alternatieven zijn. We bespreken de nieuwe Handreiking en de betekenis hiervan voor de (juridische) praktijk.

De functie van cliëntenvertrouwenspersoon (CVP) is een belangrijk onderdeel van de Wet zorg en dwang (Wzd) die in 2020 in werking trad. In de psychiatrie kennen we al veel langer de patiëntenvertrouwenspersoon.

De CVP is een relatief nieuwe rol en is binnen de kaders van de Wzd volop in ontwikkeling. Zij worden geschoold en werken volgens het kwaliteitskader. Ondersteuning door een CVP komt op verschillende niveaus en is cliënt volgend. Wel zien we in de jurisprudentie van de Klachtencommissie onvrijwillige Zorg (KCOZ) dat cliënten vrijwel altijd ondersteund worden door een CVP. De CVP is een externe functionaris in dienst van een van de vier CVP-aanbieders en werkt onafhankelijk van de zorginstelling. Voor een CVP is het niet relevant of iemand wils(on)bekwaam is. Er moet rekening worden gehouden met de wensen van een cliënt. De CVP werkt immers ‘partijdig’. Ook een vertegenwoordiger kan een beroep doen op de CVP. Dit zorgt in de praktijk voor vragen en dilemma’s. .

Door het bijwonen van deze cursus:

• Krijgt u (juridische) handvatten voor het omgaan met wils(on)bekwaamheid en vertegenwoordiging in de langdurige zorg
• Krijgt u inzicht in de rol, taken en bevoegdheden van de cliëntvertrouwenspersoon (CVP)
• Kunt u adviseren bij conflicten die zich voordoen tussen een zorgverlener, cliënt en vertegenwoordiger
• Bent u beter voorbereid op uw zaken en helemaal up-to-date voor wat betreft actuele jurisprudentie over wilsbekwaamheid en vertegenwoordiging